Coraz częściej w mediach pojawiają się alarmistyczne artykuły: za 30 lat czeka nas katastrofa ekologiczna! Miliony ton zużytych paneli fotowoltaicznych trafią na wysypiska! Liczby robią wrażenie, ale podobnie jest już dziś z samochodami, lodówkami, czy telewizorami. I nikt nie myśli o zakazie ich produkcji. Tymczasem, przy sprawnym systemie recyklingu, zużyte panele nie muszą być problemem, bo można z nich odzyskać krzem, miedź, srebro, czy aluminium.
Jak przewiduje Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej, do 2050 r. ok. 78 mln ton paneli słonecznych zakończy swój żywot, a świat będzie generował ok. 6 mln ton rocznie nowych odpadów tego typu.
Według zajmującej się w Polsce recyklingiem OZE firmy 2loop Tech, łączna masa samych paneli zainstalowanych na terenie Unii Europejskiej do 2010 r. to ok. 1,59 mln ton. Są to panele, które stopniowo już zaczynają być złomowane. Przy obecnym kursie Euro, opłaty za ich utylizację wyniosą ok. 530 mln zł. Natomiast licząc 5,11 mln ton paneli zainstalowanych w UE do 2015 roku, szacuje się, że opłaty za utylizację wyniosą nie mniej niż 1,7 mld zł i z każdym rokiem będą rosły w tempie zbliżonym do obecnego wzrostu popularności fotowoltaiki.
W Polsce nie ma na razie problemu – wynika to z faktu, że nasze instalacje są nowe i temat ten poruszy opinię publiczną najwcześniej za 10-15. Ale już dziś pojawiają się obawy mieszkańców miejscowości, w których powstają wielkie farmy fotowoltaiczne, że za 10-15 lat „nie będzie miał kto posprzątać po zamknięciu elektrowni”.
Recykling zużytych paneli - przepisy już są
Ministerstwo Aktywów Państwowych postanowiło odnieść się do tego problemu i stwierdziło, że obecny system prawny szczegółowo reguluje tę kwestię. Otóż panele fotowoltaiczne stanowią sprzęt elektryczny i elektroniczny w rozumieniu ustawy z 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2019 r. poz. 1985). Ta ustawa wymienia panele fotowoltaiczne w załączniku nr 1 jako jeden z przykładowych rodzajów sprzętu zaliczającego się do grupy IV sprzętu – sprzęt wielkogabarytowy.
Ustawa określa zasady gospodarowania takimi odpadami. Zgodnie z przepisami można to zrobić jedynie w zakładzie przetwarzania. Przepisy określają też dokładnie, co obejmuje pojęcie „demontaż zużytego sprzętu”. To czynności wymienione w art. 46 ust. 2 ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, którymi są przynajmniej usunięcie ze zużytego sprzętu części, płynów oraz substancji niebezpiecznych wymienionych w zał. 5 do ww. ustawy, w tym m.in. kondensatorów zawierających PCB, baterii, płytek obwodów drukowanych. W tych przepisach nie ma dodatkowych wymagań ani obowiązkowych standardów dotyczących przetwarzania zużytych paneli fotowoltaicznych. Traktuje się je jak każdy inny zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.
Kto płaci za recykling paneli?
Ministerstwo Aktywów Państwowych uważa też, że przepisy wyjaśniają, na kim spoczywają koszty zagospodarowania zużytych paneli fotowoltaicznych – na wprowadzających ten sprzęt. Wynika to z zasady tzw. rozszerzonej odpowiedzialności producenta, na podstawie której przedsiębiorca wprowadzający do obrotu panele fotowoltaiczne jest odpowiedzialny za ich zagospodarowanie od momentu stania się odpadami. Zgodnie z art. 18 i 19 ustawy, wprowadzający panele ma obowiązek zorganizowania i sfinansowania systemu ich zbierania oraz przetwarzania.
– Należy jednocześnie podkreślić, że system ten działa w sposób odpowiedni, o czym świadczy chociażby osiąganie wymaganego poziomu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Wzrastające corocznie poziomy jego zbierania powodują, że zapotrzebowanie na tego typu odpady stale wzrasta, a tym samym wzrasta też ich wartość rynkowa – uważa wicepremier Jacek Sasin.
Według 2loop Tech, koszty recyklingu paneli fotowoltaicznych wynoszą obecnie ok. 2 proc. ceny zakupu panelu. Dla troszczących się o przyszłość Ziemi ważne jest, że obecnie udaje się poddać recyklingowi nawet 95 proc. masy paneli i odzyskuje z nich:
1
szkło w postaci stłuczki może znaleźć zastosowanie w produkcji paneli PV. Można jednak wykorzystać ten surowiec też w produkcji innych wyrobów szklanych;
2
odzyskane elementy z krzemu krystalicznego mogą znaleźć zastosowanie w panelach fotowoltaicznych kolejnych generacji, ale jest to także surowiec poszukiwany w przemyśle elektronicznym i nie tylko;
3
miedź i srebro to metale, które potrzebne są prawie w każdej dziedzinie przemysłu: od elektroniki, przez budownictwo, po branżę automotive oraz w przemyśle chemicznym;
4
aluminium odzyskane z obecnie produkowanych paneli PV będzie mogło być wykorzystane do produkcji ich kolejnych generacji, ale jest potrzebne też w branży budowlanej, motoryzacyjnej czy w przemyśle elektronicznym.
Problemy z dostępem do surowców wykorzystywanych w fotowoltaice, a także rosnące koszty tych surowców na rynkach światowych na pewno jeszcze zwiększą zainteresowanie recyklingiem paneli fotowoltaicznych. Przy sprawnym systemie odbioru odpadów nie powinien to być poważny problem w przyszłości. Jednocześnie warto pamiętać, że produkcja energii z OZE jest najczystsza i nieograniczona jeśli chodzi o zasoby, co w dzisiejszej sytuacji geopolitycznej ma olbrzymie znaczenie.
